15 marca 2024 r. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich odbyła się konferencja „Przemoc wobec osób starszych”. Łączność internetowa pozwoliła na udział w niej dla całego kraju. Na zaproszenie organizatorów wydarzenia w naszym mieście - Rady Seniorów oraz Centrum Usług Społecznych, milanowscy seniorzy oraz organizacje i osoby zajmujące się tematyką senioralną przybyli do Centrum Integracji Międzypokoleniowej przy ulicy Brzozowej.
O tym, czym jest przemoc w świetle przepisów prawa wskazał Piotr Zakrzewski z Zespołu Prawa Karnego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.
Definicję przemocy w rodzinie zawiera artykuł 2 ustawy z 29 lipca 2005r., którą jest jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy. Wobec seniorów najczęściej stosowana jest izolacja, polegająca na zamykaniu w domu lub w wydzielonym pomieszczeniu, pozbawianie dotychczasowych kontaktów ze znajomymi lub w ogóle ze światem zewnętrznym. Osoby starsze bywają nękane fizycznie, zmuszane do wykonywania niechcianych czynności. Przemoc to również kradzież pieniędzy, rzeczy wartościowych, dokumentów czy kart płatniczych a także wykorzystywanie danych osobowych do zaciągania kredytów. Osoby starsze bywają uporczywie nękane, obrażane lub znieważane. Brak odpowiedniej opieki nad chorym, nieodpowiednie dawkowanie leków lub przedawkowywanie środków uspokajających to również forma przemocy.
Danuta Parlak - wykładowczyni akademicka, członkini Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych przy RPO mówiła o tym, że statystycznie co 6 osoba w wieku 60+ doświadcza różnych form przemocy. Najczęściej jest to przemoc psychiczna, następnie fizyczna i zaniedbywanie. Osoby starsze doznają obelg, ośmieszania, obmawiania i kierowane są do nich pogróżki. Pani psycholog podkreślała, że nie tylko na sam dobór słów kierowanych do osób starszych należy zwracać uwagę. Ważnym jest też sposób mówienia. Zwracanie się do osoby starszej per „babciu”, „dziadku” i używanie języka małego dziecka nazywany jest „dziadurzeniem”. Często niepostrzegany jako obraźliwy, jeśli jest akceptowany przez seniora w rodzinie, to stosowany przez opiekunów, urzędników czy nawet lekarzy jest formą przemocy. Okazuje się, że seniorzy źle znoszą taką formę przemocy. Fakt, że wolniej się poruszają czy słabiej słyszą nie oznacza, że można odnosić się do nich jak do dziecka. Często nie reagują, gdyż potrzebują pomocy, a protest mógłby skutkować odmową lub nawet odwetem. Powoduje to obniżanie własnej wartości i osoba starsza zamyka się na kontakty z innymi. Warto zwraca na to uwagę, bo język przemocowy towarzyszy innym formom przemocy. Brak reakcji seniora lub otoczenia prowadzi do eskalacji i stosowania innych, bardziej drastycznych form przemocy.
Aby móc uzyskać pomoc, trzeba się przełamać i zgłaszać doznawaną przemoc. W naszym kraju przemoc w rodzinie nie jest przestępstwem i nie jest ścigana z mocy prawa - mówiła mł. insp. Wanda Mende, Naczelnik Wydziału Profilaktyki Społecznej, Komendy Głównej Policji. Zgłoszenie może być dokonane osobiście lub telefonicznie na numer 112. Na każde zgłoszenie policja podejmuje interwencję. Często zdarza się, że osoby krzywdzone przez członka rodziny wycofują swoje zgłoszenie co uniemożliwia podjęcie działań karnych. Są przypadki, że zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa jest dokonywane przez pracowników socjalnych lub służbę zdrowia. Liczba osób doznających przemocy w rodzinie w roku 2023 to 77832 osoby z tego kobiety w wieku od 65 roku życia to 5859, a mężczyźni w tym samym wieku to 1655. Nie maleje znacząco liczba osób pokrzywdzonych w wieku 65+ metodą na tzw. legendę. W roku 2022 było to 3645 a w roku 2023 - 3397osób. Wciąż trwają w tym zakresie działania edukacyjne z udziałem policji. Kampania „znam te numery” zakłada, że osoby starsze powinny mieć ustalone hasło rodzinne, które zweryfikuje osobę dzwoniącą, posiadać kontakt telefoniczny do dzielnicowego i listę 3 numerów telefonicznego bezpieczeństwa do najbliższych osób. Jeśli już dojdzie do przestępstwa osoby poszkodowane mogą skorzystać z pomocy finansowanej przez Fundusz Sprawiedliwości. Dotyczy to pomocy prawnej, wsparcia psychologicznego, pomocy tłumacza, wsparcia materialnego, w tym pokrycia kosztów świadczeń zdrowotnych czy rehabilitacji oraz zobowiązań czynszowych.
Pani Magdalena Rutkiewicz przedstawiła dobre praktyki przeciwdziałania przemocy realizowanej przez Fundację Projekt Starsi.
Zaledwie 1% przypadków wszczynania procedury Niebieskiej Karty pochodzi od lekarzy. Nie uznają się oni za właściwych do diagnozowaniem przemocy. Brakuje im na to czasu w trakcie krótkiej wizyty pacjenta. Tymczasem to lekarze są postrzegani przez seniorów jako osoby, którym można powierzyć swoje problemy. Opracowano więc, na potrzeby lekarzy pierwszego kontaktu, Formularz Oceny Ryzyka Przemocy (FORP). Już przetestowany formularz z 7 pytaniami, możliwy do zainstalowania na komputerze, jest prostym narzędziem pozwalającym zdiagnozować czy dana osoba jest dotknięta przemocą.
Drugą grupą osób, do których osoby starsze mają duże zaufanie są duchowni. Oni również często nie mają odpowiedniego zasobu umiejętności i wiedzy o tym jak reagować w sytuacji podjęcia informacji o przemocy. Dla nich właśnie jest dedykowany projekt szkoleniowy „Uważny pasterz”. Dzięki niemu księża mogą zdobyć informacje jak przeciwdziałać i jak reagować na przemoc. Projekt wdraża Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie.
W drugiej części konferencji, już bez łączności internetowej, omawiane były nasze, lokalne problemy.
W naszym mieście, w ostatnim roku, policja nie odnotowała zgłoszeń o przemocy wobec osób starszych. Komendant Straży Miejskiej – Pan Wojciech Wiśniewski przypomniał o zasadach kontaktu ze Strażą. Przypomniał o ostatnich szkoleniach dotyczących zagrożeń dla seniorów organizowanych w Centrum Usług Społecznych. Kolejne szkolenia z udziałem naszej Straży Miejskiej i Policji będą organizowane stosownie do potrzeb.
W trakcie podsumowania konferencji połączonej z dyskusją podniesiono takie problemy jak brak wiedzy o tym jak zapobiegać, jak identyfikować i jak reagować na przemoc wobec starszych począwszy od edukacji szkolnej. Dużą rolę w zwalczaniu tego zjawiska ma sama świadomość i wiedza seniora. Seniorom bardziej aktywnym, kontaktującym się z otoczeniem reakcja na przemoc przychodzi łatwiej. Aktywność i kontakty z innymi osobami to ważny aspekt zapobiegania przemocy. Uczestnicy podnosili problem potrzeby większego wsparcia ze strony państwa dla osób opiekujących się osobami starszymi z ograniczoną sprawnością. Podnoszono problem przemocy w małych prywatnych domach opieki dla seniorów. Wskazywano, że chociaż są dobrze prowadzone placówki opiekuńcze to najlepszym miejscem pobytu seniorów jest ich własny dom. Wskazywano, że w naszym mieście osoby starsze mieszkają często samotnie w dużych budynkach, które trudno jest im utrzymać i zapewnić odpowiednie warunki do życia. Dobrym rozwiązaniem byłoby tworzenie nowych budynków z niewielkimi mieszkaniami dedykowanymi seniorom z częścią wspólną, na wzór powstających już w niektórych gminach.
Dziękujemy wszystkim uczestnikom za udział w Konferencji.
Wiesława Majak – członek Rady Seniorów w Milanówku
